Linux İle Bilgisayarın Açılması

Bilgisayarın sabit diski üzerinde yer ayırdıktan, bir Linux dağıtımı
bulduktan sonra artık Linux yüklemek için yapılması gereken, yükleme
yapmanıza yardımcı olmaya yetecek şekilde bilgisayarınızı Linux altında
çalıştırmaktır. Bu amaçla boot ve root disketi adı verilen iki disket
kullanılması yeterlidir.Bu disketlerden boot disketi bilgisayarınız
üzerindeki donanıma uygun bir Linux çekirdeği (kernel) içerir ve
bilgisayarın Linux ile açılmasını sağlar, root disketi adı verilen diğeri
ise makinanız Linux olarak açıldığı zaman çalıştıracağı yazılımları içeren
ve Linux' un çalışması için gereken sistem programlarını içerir. Bu
iki disketi, MS-DOS altındaki sistem disketine benzetmek mümkündür.

Boot ve root disketleri, Linux dağıtımı ile birlikte gelirler. Eğer
bir CD-ROM dağıtımı ullanıyorsanız, büyük ihtimal disketler CD-ROM
ile beraber geleceklerdir. Eğer dağıtımı Internet'ten alıyorsanız bu
disketler bir disket görüntüsü olarak bulunacaklardır. Yapmanız gereken
bu disket görüntülerini normal disketlere bu amaç için yazılmış bir
yazılımla aktarmak ve açılış disketlerini oluşturmaktır. Bunun için
RAWRITE.EXE programını kullanabilirsiniz.

Root disketi için genelde bir veya iki seçenek bulunmaktadır. Genelde
kullanılan disket color.gz adını alır.

Boot disketi için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Zira boot disketi
Linux çekirdeğini içermektedir. Her işletim sistemi, o işletim sistemi
altında çalışacak olan bilgisayar üzerindeki donanıma erişebilmek için
bazı destekler içerir. Ne var ki her donanım kendisine göre bir takım
farklılıklar gösterir. Linux bilgisayarınız üzerinde bulunan birçok
donanım için destek verebilir, ne var ki tüm donanım desteğini tek bir
çekirdekte toplamak çekirdeğin gereksiz yere büyümesine ve hantallaşmasına
neden olacaktı (Bilgisayarınızda ses kartı donanımı yoksa çekirdeğin
ses kartı desteğine ihtiyacınız olmayacaktır, yapılan sadece gereken
destekleri ekleyerek çekirdeğin verimini artırmak demektir). Linux
çekirdeği gerektiğinde destek verdiği donanımları destekleyecek şekilde
güncellenebilir. Ancak Linux yükleyebilmek için, seçeceğiniz yükleme
yöntemine göre bazı donanımlara destek vermesi gereklidir. Örnek vermek
gerekirse, NFS üzerinden Linux yüklemek için çekirdek içerisinde mutlaka
ağ (network) desteğinin olması gerekmektedir ama ses kartı desteğinin
olmasına gerek yoktur. Linux yükledikten sonra derleyeceğiniz bir
çekirdeğe ses kartı desteği vermesini sağlayabilirsiniz.

Bir işletim sisteminin sabit diske yüklenme aşamasında kullanıcıya
sağlayacağı en büyük kolaylık, deneyimli kullanıcılar için tüm paketleri
kurmadan önce sormak, Linux'u bilmeyen ve sabit diskine Linux kurmak
isteyen yeni kullanıcılar için ise kurulum aşamasını mümkün olan en az
soru ile bitirip daha önceden belirlenmiş birtakım paketleri otomatik
olarak yüklemektir.

Çok farklı donanımların olması Linux yükleyebilmek için bir dizi boot
disketinin oluşmasına neden olmuştur. Güncel bir Linux dağıtımında hangi
boot disketlerinin hangi donanımlara destek verebildiğini görmek için
ilgili dağıtımla gelen README dosyalarına bakmak gerekecektir. Şu anki
Slackware dağıtımı ile gelen boot disketlerinden bazıları

bare.i: IDE sabit disklere, sabit disk veya IDE/ATAPI CD-ROM'lardan yükleme
yapmak için
net.i: IDE sabit disklere, NFS üzerinden yükleme yapmak için
scsinet.s: SCSI sabit disklere, NFS üzerinden yükleme yapmak için. Buna ek
olarak değişik SCSI denetçileri için 25 kadar değişik boot disketi
bulunmaktadır.
xt.i: Bu açılış disketinde sadece IDE ve XT sabit disk sürücüleri vardır.

Boot disketleri hakkında geniş bilgi için Bootdisk-HOWTO belgesinden
yararlanabilirsiniz.

Boot ve root disketlerinizi de elde ettikten sonra artık bilgisayar ilk
defa Linux altında çalışmak için hazırdır. Boot disketini takarak sistemi
açın (PC'nin açılma sırasının A:,C: olmasına dikkat edin). Disket açılır
açılmaz yaklaşık bir sayfalık bir mesaj verecek ve kullanıcıdan ek bir
parametre isteyip istemediğini soracaktır. Bu noktada çalışacak olan
çekirdeğe birçok ek parametre verilebilir. Eğer herşey yolunda giderse
bu noktada özel bir parametre belirtmeye gerek kalmayacaktır. Boot
disketi parametreleri hakkında BootPrompt-HOWTO içerisinde ayrıntılı bilgi
bulabilirsiniz. Bu aşamayı geçtikten sonra çekirdek yüklenmeye başlayacak
ve bir dizi mesaj geçecektir. Bu mesajlar çekirdeğinizin bilgisayar
üzerindeki donanımları tanıması ve çeşitli hizmetleri çalıştırması
ile ilgili mesajlardır. Çekirdeğin donanımınızı ne şekilde tanıdığı bu
mesajlardan anlaşılır. Yükleme yapabilmek için çekirdeğin sabit diskinizi
ve ağ bağlantısı kullanacaksanız ethernet kartınızı doğru olarak tanımış
olması gerekecektir.

Daha sonra kullanıcıdan root disketini yüklemesi için bir mesaj
çıkacaktır. Bu aşamada boot disketi yerine root disketi takılmalıdır. Kısa
bir yüklemeden sonra bir mesaj çıkacak ve ardından

login:

mesajı ile karşılaşılacaktır. Tebrikler! Artık Linux altında çalışmaya
başlayabilirsiniz. Bilgisayar şu anda sizden bir kullanıcı ismi
beklemektedir. 'root' yazarak sisteme girin.

Ön Hazırlıklar

Slackware dağıtımında yükleme işi için setup
isimli bir yazılım bulunmaktadır. Yüklemenin her aşaması bu yazılım
tarafından yürütülebilir. Ancak ilk olarak Linux için disk alanlarının
tanımlanması gerekmektedir. Bu amaçla fdisk programı
kullanılır. Linux altında bir bilgisayara bağlı her türlü cihaza bir
dosya gibi erişmek mümkündür. Her cihaza karşılık gelen bir sistem
dosyası mevcuttur. Cihazlarla ilgili dosyalar /dev
dizini altında yer alırlar. Burada IDE sabit diskler "hd" SCSI sabit
diskler "sd" olarak isimlendirilirler. Aynı anda bir bilgisayarda
birden fazla disk bağlanmış olabilir. Diskler sırayla a b c d olarak
isimlendirilirler. Her disk üzerinde birden fazla bölüm yer alabilir.
Bu bölümler ise 1 2 3 4 olarak numaralandırılırlar. Örnek olarak

/dev/hda, bir numaralı IDE (Primary Master) diski
/dev/hda1, bir numaralı IDE diskin ilk bölümü
(DOS altında C:)
/dev/hda2, bir numaralı IDE diskin ikinci bölümünü
/dev/hdb, iki numaralı IDE (Primary Slave) diski
/dev/hdc, üç numaralı IDE (Secondary Master) diski
/dev/hdd, dört numaralı IDE (Secondary Slave) diski
/dev/sdb3, ikinci SCSI sabit diskin üçüncü bölümünü

göstermektedir. Birden fazla sabit diskiniz varsa hangi sabit disk'le
ilgileneceğinizi belirtmeniz gerekir. Eğer iki sabit diskiniz varsa
fdisk'i kullanırken dikkat edin, her an yanlış bir diski biçemleme
şansınız var.

# fdisk /dev/hda

Bu noktadan sonra artık fdisk ile istediğiniz bölümleri tanımlamanız
mümkündür.

fdisk komutu harddisk bölümlerinin düzenlenmesi için kullanılan
bir yazılımdır. Komut satırından genelde tek harflik komutlarla
kullanılır. Eğer komut satırında bir parametre verilmezse fdisk ilk
bulduğu disk üzerinde işlem yapacaktır. Birden fazla disk mevcutsa komut
satırında istenilen diskin belirtilmesi gerekecektir. Aşağıdaki örnekte
fdisk herhangi bir parametre ile çağrılmamış ve sistemde bulunan öncelikli
disk olarak bir numaralı SCSI disk (/dev/sda) seçilmiştir.

fdisk, komutunun yanında bazı parameteler alır:

/fdisk -v: Fdisk programının sürümü ekrana gelir.
fdisk -l: /dev/hda, /dev/hdb, /dev/sda, /dev/sdb, /dev/sdc, /dev/sdd, /dev/sde, /dev/sdf, /dev/sdg ve /dev/sdh
disklerinin (varsa) bölümlendirme tablosunu ekrana yazar ve çıkar.
fdisk -s <disk-bölümü>: Eğer bir DOS bölümü değilse (bölüm numarası 10'dan büyük) , sözkonusu disk
bölümünün büyüklüğü bayt cinsinden ekrana yazılır.

Aşağıda, fdisk yazılımının kullanımı hakkında örnek bir fdisk çalışması
yeralıyor.

Örnek FDISK Çalışması

Bu örnek içerisinde 1 Gbyte'lık SCSI sabit disk'e sahip bir makine
üzerinde LINUX için gerekli kısımların ayrılması adım adım incelenmiştir.
Sözkonusu sabit disk üzerinde kullanıcı önceden 400 Mbyte'lık bir
kullanıcı alanı tanımlamış ve geri kalan alanı LINUX için ayırmıştı.
Düşünülen dağılım:

400 Mbyte DOS
250 Mbyte LINUX işletim sistemi
60 Mbyte Takas alanı

ve geri kalan alan LINUX altında kullanıcı alanı.

fdisk programı çalışır çalışmaz ilk iş olarak mevcut
bölümler hakkında bilgi almak için p komutunu ( Print
Partition Info) kullanıyoruz.

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M

Bu tablo bize sadece tek bölüm ayrıldığını, ayrılan alanın DOS
biçeminde olduğunu, boot edecek bölüm olduğunu belirtiyor.
Bölümün adı /dev/sda1, yani ilk SCSI sabit disk
üzerinde tanımlanan ilk bölüm. İlk iş olarak LINUX işletim sistemi
için yeni bir bölüm yaratmalıyız.

Command (m for help): n
Command action
e extended
p primary partition (1-4)
p
Partition number (1-4): 2
First cylinder (396-1017): 396
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([396]-1017): +250M

n komutu ile kendimize yeni bir bölüm yarattık. İlk seçenek temel bir
disk bölümümü yoksa gelişmiş bir disk bölümü üzerinde mi işlem
yapacağımızı sordu. Temel bir bölüm için p komutunu girdik. Daha
sonra hangi bölümü yaratacağımızı sordu. Halen mevcut 1 bölüm var,
bu bölüm ikinci bölüm olacak bu yüzden 2 yazdık.

Bölümün başlangıç adresini giriyoruz. Bu değer otomatik olarak bir
önceki bölümün bitiş değerinden hesaplanmaktadır. Sadece onaylıyoruz.
Daha sonra istediğimiz boyutu belirtiyoruz. +250M tanımı 250 Mbyte'lık
bir kısım istediğimizi belirtiyor. Yarattığımız bu bölümü p komutu ile
inceliyoruz

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
/dev/sda2 396 396 642 256139 83 Linux native

fdisk yaratılan her bölümü otomatik olarak (LINUX native) olarak yaratmaktadır.
Şimdi takas alanı için 60 Mbyte'lık 3. temel bölümü tanımlayalım:

Command (m for help): n
Command action
e extended
p primary partition (1-4)
p
Partition number (1-4): 3
First cylinder (643-1017): 643
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([643]-1017): +60M

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
/dev/sda2 396 396 642 256139 83 Linux native
/dev/sda3 643 643 702 62220 83 Linux native

Dikkat edilecek olursa bu bölüm de LINUX native
olarak tanımlandı. LINUX tarafından takas bölümü olarak kullanılacak
olan bölümler farklı bir yapıya sahiptirler ve ayrıca tanımlanmaları
gerekmektedir. Bu amaçla t komutu ile herhangi bir bölümün tipini
değiştirmek mümkündür. (Tip değiştirmekle o bölümün yapısı (biçemi)
değişmiş olmuyor, biçemleme sonradan yapılan bir işlemdir)

Command (m for help): t
Partition number (1-4): 3
Hex code (type L to list codes): 82
Changed system type of partition 3 to 82 (Linux swap)

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
/dev/sda2 396 396 642 256139 83 Linux native
/dev/sda3 643 643 702 62220 82 Linux swap

Yukarıda yapılan işlemle 3 numaralı bölümün tipini
Linux swap olarak değiştirmiş olduk. Şu anda üç
farklı türden alanımız mevcut. Son bölümü de yine n komutu ile ekleriz.

Command (m for help): n
Command action
e extended
p primary partition (1-4)
p
Partition number (1-4): 4
First cylinder (703-1017): 703
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([703]-1017): 1017

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
/dev/sda2 396 396 642 256139 83 Linux native
/dev/sda3 643 643 702 62220 82 Linux swap
/dev/sda4 703 703 1017 326655 83 Linux native

Bu örnekte boyut Mbyte cinsinden verilmedi. Zaten amaç kalan alanı tümüyle
kullanıcı alanı olarak ayırmaktı. Bu nedenle son silindirin numarasının
girilmesi yeterli oldu. Artık yapılması gereken bu bilginin diske
yazılmasıdır. Şu ana kadar yapılan hiç bir değişiklik sistem üzerinde
herhangi bir etki yapmamıştır. Ancak bölümleme bilgisi diske yazıldıktan
sonra geri dönüş yoktur. Lütfen yaptığınız değişiklikleri bir kez daha gözden geçirin!

Command (m for help): w
The partition table has been altered!

Calling ioctl() to re-read partition table.
(Reboot to ensure the partition table has been updated.)
Syncing disks.
Reboot your system to ensure the partition table is updated.

Sabit diski bölümleme esnasında karşılaşılan bazı sorunlar vardır.
Bunlarn en önemlisi Linux'un nasıl çalıştırılacağı ile ilgilidir.
Linux açmak için belli başlı üç yöntem vardır:

LILO ile bir boot menüsünden
DOS altından LOADLIN isimli bir yazılımla
Yüklemek için yapıldığı gibi bir boot diskiyle

Son iki yöntem herhangi bir sınırlama getirmezken ilk yöntemin bir
sınırlaması vardır. LILO isimli yazılım ile kullanıldığı zaman
bilgisayar açıldığı zaman minik bir yazılım çalıştırır ve gerektiğinde
Linux çekirdeğini yükler. Ancak çekirdek yüklenmesine kadar geçen süre
içerisinde sistemin BIOS komutları çalışır. Bu komutların önemli bir
sınırlaması bir disk üzerindeki bir yazılımı belirleyen üç parametreden
(silindir sayısı, kafa numarası, sektör numarası) silindir sayısının
en fazla 1024 ile sınırlı olmasıdır. Bu bakımdan LILO kullanılacaksa
Linux çekirdeğinin yer alacağı bölüm bu 1024 numaralı silindir sınırının
altında kalmalıdır. Bu sınırlama tamamıyla DOS'un kullandığı BIOS'un
bir sınırlamasıdır. Yeni BIOS'lar bu sınırlamadan kurtulmak için LBA
adı verilen bir yöntem kullanırlar. Bu yöntemin temelinde BIOS'ta kafa
sayısı için gereksiz yere ayrılan kısımların silindir sayısını belirtmek
için kullanılmasıdır. (BIOS, bir sabit disk için 64'e kadar kafa kabul
edebilmektedir. Pratik olarak 15 kafadan fazla sabit diskin üretilmesi
çok zor olduğu için yapılan kafa sayısını iki veya dört ile çarparak,
silindir sayısını iki veya dörde bölmektir.) Böylelikle 1654 silindirli
16 kafalı bir sabit disk, LBA olarak 827 silindirli ve 32 kafalı olarak
tanımlanabilmektedir. İkinci durumda bu disk üzerinde tanımlanabilecek
her bölümün yukarıda belirtilen sınırlama içerisinde kalacağına dikkat
ediniz.

Setup Programı

Disk üzerindeki tanımlamaları da bitirdikten sonra artık setup yazılımı
çalıştırılabilir. Setup Linux yüklemek için gereken temel birçok
işlemi yapabilir. Ok tuşları yardımı ile menüler arasında gezerek
işlemleri tamamlayabilirsiniz. Burada yukarıdan aşağıya doğru bir sıra
izleyebilirsiniz.

Şu anki güncel Slackware dağıtımının setup komutu çalıştırılınca ekrana
gelen menüleri aşağıdadır.

 Welcome to Slackware Linux Setup.

Hint: If you have trouble using the arrow keys on your keyboard,
you can use ''+'', ''-'', and TAB instead. Which option would you like?

HELP Read the Slackware Setup HELP file
KEYMAP Remap your keyboard
MAKE TAGS Tagfile customization program
TARGET Select target directory [now: /]
SOURCE Select source media
DISK SETS Decide which disk sets you wish to install
INSTALL Install selected disk sets
CONFIGURE Reconfigure your Linux system
PKGTOOL Install or remove packages with Pkgtool
EXIT Exit Slackware Linux Setup

< OK > <Cancel>

HELP Menüsü

Setup programı hakkında bazı ipuçları verecektir.

KEYMAP Menüsü

Bu menü ile Amerikan klavye dışında bir klavye tanımlamak mümkün olacaktır.
Henüz türkçe q veya f klavye desteği bulunmamaktadır.

MAKE TAGS Menüsü

Bu menü yardımı ile dağıtım disketlerinde özel uzantılı dosyalar
hazırlayarak hangi paketlerin yükleneceğini otomatik olarak
belirlemek mümkündür. Bu sayede eğer benzer makinalar yüklenecekse
yüklenecek paketler bir kere belirlenir ve bir daha menülerden
ekstradan paketlerin seçilmesine gerek kalmaz.

ADDSWAP Menüsü

fdisk ile ayırdığınız takas bölümünü uygun şekilde biçemler ve bu
bölümü kullanıma açar. Setup yazılımı hangi disk bölümünün takas
bölümü olarak ayrıldığını otomatik olarak bulacaktır. Daha sonra
sözkonusu alanları biçemleyecek ve bu takas alanını sistem
belleğine ekleyecektir. (Her adımda bir onay isteyecektir)

TARGET Menüsü

Linux'un hangi bölüme yükleneceğini belirler. Bu menüye girildiği
zaman Linux'un disk biçemine (ext2) sahip (sabit disk bölümü
numarası 83 olan) tüm disk bölümleri gösterilecek ve içerlerinden
hangisine Linux kurulması istenileceği sorulacaktır. Bu aşamadan
sonra o disk bölümü kullanıcı isterse biçemlenecektir. Burada iki
biçemleme seçeneği vardır. Bu seçeneklerin ikincisinde disk önce
hatalar için taranacak daha sonra biçemlencecektir. Eğer Linux disk
biçeminde başka bölümler varsa bu bölümlerin kullanılmasının istenip
istenmediği sorulacaktır. Bu sayede disk hiyerarşisinin herhangi bir
kısmını bu ek disk bölümleri üzerine kurmak mümkündür. Son olarak
Linux tarafından desteklenen başka disk bölümleri varsa (Örneğin DOS)
bu bölümlere Linux altından erişim yapılmasının istenip istenmediği
sorulacak ve bu bölümler için hiyerarşi içerisinde bir dizin atanması
istenecektir.

SOURCE Menüsü

Bu menü Linux dağıtımının nerede aranması gerektiğini belirler.
Buradaki seçenekler

 SOURCE MEDIA SELECTION

Where do you plan to install Slackware Linux from?


1 Install from a hard drive partition
2 Install from floppy disks
3 Install via NFS
4 Install from a pre-mounted directory
5 Install from CD-ROM

1 Numaralı seçenek: Linux dağıtımını bir sabit disk bölümünde aramak için
kullanılacaktır. Bu seçenekle örnek olarak DOS kısmında
bulunan dağıtım disketlerinden yükleme yapılabilir.
2 Numaralı seçenek: Disketlerden yükleme yapmaktır. Çalışır bir sistemi birkaç
disketle oluşturmak mümkündür. Ancak günümüzde pek tercih
edilen bir yöntem değildir.
3 Numaralı seçenek: NFS üzerinden yükleme yapmak için kullanılmaktadır. Burada
bilgisayarın bir yerel bilgisayar ağına bağlı olması, bu
bilgisayar ağı üzerindeki bir sunucu üzerinde erişim izni
bulunan bir dizin altında dağıtım disketlerinin bulunması
gerekmektedir. Bu seçenekle yükleme yapmak için boot disketi
içerisinde yer alan diskette ağ desteğinin bulunması
gerekmektedir. Bu seçeneğin ardından bilgisayarın (geçici)
IP numarası varsa ağ üzerindeki yönlendirici'nin
(router-gateway) IP numarası, ağ maskesi (subnet mask),
NFS sunucusu IP numarası ve sunucu üstünde dağıtım
disketlerinin bulunduğu hiyerarşi gibi ağ ile ilgili
parametreler sorulacaktır. Bu soruların cevabını sistem
yetkilisinden öğrenmeniz ve onun onayını almanız gerekecektir.
4 Numaralı seçenek: Aslında 1 numaralı seçeneğe çok benzemektedir. Aradaki fark
bu durumda sistem hiyerarşisine bağlanmış (mounted) bir
dizin içerisinde dağıtım disketlerinin bulunmasıdır.
5 Numaralı seçenek: CD-ROM'dan yükleme yapmak içindir.

DISKSETS Menüsü

Artık nereye ve nereden yükleyeceğiniz belirlenmiştir. Sıra yüklemek
istediğiniz disket serilerini seçmeye gelmiştir. Disk serileri:

 CUS Also prompt for CUSTOM disk sets
A Base Linux system
AP Various Applications that do not need X
D Program Development (C, C++, Lisp, Perl, etc.)
E GNU Emacs
F FAQ lists, HOWTO documentation
K Linux kernel source
N Networking (TCP/IP, UUCP, Mail, News)
T TeX typesetting software
TCL Tcl/Tk script languages
X XFree86 X Pencere System
XAP X Applications
XD X Server development kit
XV XView (OpenLook Window Manager, apps)
Y Games (that do not require X)

A Serisi (8 disket)

Temel işletim sistemi bu disketlerde yer alır. Temel disk
hiyerarşisi yaratılır, sistemin çalışması için hayati olan
yazılımlar, terminal yazılımları, kabuklar (shell), disk
düzenleme yazılımları, kütüphaneler, Linux çalıştırmak
için LILO ve LOADLIN bu disketlerdedir.

AP Serisi (5 disket)

X Pencere ortamı gerektirmeyen uygulama yazılımlar. Metin
editörleri, ghostscript, man sayfaları, midnight commander
(Norton commander benzeri bir yazılım) bu disketlerde yer
alır.

D Serisi (13 disket)

Tüm programlama dilleri ve destek yazılımları bu disketlerde
yer alır. Eğer kendinize yeni bir Linux çekirdeği derlemeyi
düşünüyorsanız bu seriye ihtiyacınız var.

E Serisi (8 disket)

EMACS editörü.

F Serisi (2 disket)

Linux hakkında birçok belge ve açıklama bu disketlerde yer
almaktadır. Yeni başlayan birisinin bu disketleri mutlaka
yüklemesi gerekir. Söz konusu belgeler sıkıştırılmış halde

 /usr/doc
/usr/doc/faq
/usr/doc/faq/HOWTO

dizinlerine yüklenecektir. Birçok kullanıcı cevap aradığı
soruların birçoğunun zaten makinelerinde yazılı olduğunu
sonradan öğrenince çok şaşırmaktadır. Belgeler
sıkıştırılmış olduklarından zless
gibi sıkıştırılmış dosyaları destekleyen bir yazılımla
okunmaları gerekir.

K Serisi (6 disket)

Çekirdeğin kaynak kodu burada bulunur. Eğer kendi
donanımınıza uygun bir çekirdek derlemek istiyorsanız
bu seriye muhakkak ihtiyaç duyacaksınız. FTP arşivlerinden
kaynak kodu olarak bulacağınız bazı yazılımlar da bu
hiyerarşi altında yer alan bazı dosyalara ihtiyaç
duyacaklardır.

N Serisi (6 disket)

Ağ desteği bu disketler ile sağlanmaktadır. E-posta okuma
yazılımları, lynx, www sunucusu, haber grubu okuma
yazılımları bu disketlerin içerisinde yer alan yazılımlardır.

T Serisi (9 disket)

TeX. TeX yüklerken üç temel seçenekle karşılaşacaksınız.
İlk seri seçenek hangi TeX yardımcı paketlerini
isteyeceğinizi sorar, ikinci seçenekler hangi dil için
makro tanımları istediğinizi sorar, son seçenek ise yazı
tipleri hakkında tercihlerinizi sorar. (Burada gerçekten
çok fazla seçenek var)

TCL Serisi (2 disket)

X Pencere altında kullanımı basit bir programlama dili ve
bu dili ile yazılmış bazı uygulama yazılımları (tkdesk)

X Serisi (16 disket)

X Pencere desteği. Bu disketlerin büyük kısmı değişik grafik
kartları için X window sunucuları ve yazı karakterlerinden
oluşmaktadır. Linux yüklediğiniz bilgisayar üzerindeki
grafik kartını bilmeniz ve buna uygun bir sunucu seçmeniz
gerekmektedir.

XAP Serisi (4 disket)

X window altında çeşitli uygulamalar: satranç, gnuplot, xv,
xfileman, windows95 benzeri X Pencere arayüzü bu seriler
içerisinde yer almaktadır.

XD Serisi (3 disket)

Xserver geliştirmek için kütüphaneler ve uygulama
yazılımları

XV Serisi (3 disket)

OpenLook desteği veren yazılımlar. Bu sayede X Pencere
altında Sun bilgisayarlarda yer alan OpenWindows benzeri
bir ortam kullanılabilir.

Y Serisi (1 disket)

Minik birkaç oyun. (özellikle bog) Seçtiğiniz disk serileri
ilgi alanınızı genel olarak belirler. Her seri içerisinde
birçok yazılım pakedi yer almaktadır. Bu paketlerden
istediklerinizi yükleyebilirsiniz.

INSTALL Menüsü

Seçtiğiniz disk serilerini belirlediğiniz kaynaktan, belirtilen
hedef disk bölümüne aktarır. Disk serileri içerisinde yer alan
paketleri ne şekilde yüklemek istediğiniz konusunda birtakım
seçenekleriniz olacaktır. Bunlar:

 NORMAL Use the default tagfiles for verbose prompting
MENU Choose package subsystems from interactive menus
CUSTOM Use custom tagfiles in the package directories
PATH Use tagfiles in the subdirectories of a custom path
EXPERT Choose individual packages from interactive menus
NONE Use no tagfiles - install everything

NORMAL: Sistem her disk serisi içerisindeki paketleri 'gerekli
(required)', 'olsa iyi olur (recommended)' ve 'seçime
bağlı (optional)' olarak sınıflar. Bu seçenek ile
gerekli paketler yüklenir, diğer paketler için kısa bir
açıklama yazılır ve kullanıcının fikri sorulur. İlk
yüklemeler için tavsiye edilen bir seçenektir. Ancak
özellikle T serisi insanın sabrını taşıracak derecede
çok ufak tefek paket yüklemekte ve her paketi sormaktadır
(mesela klingon fontlarını yüklemek isteyip istemediğinizi
soruyor, bilmeyenler için klingonlar uzay yolu dizisindeki
kötü uzaylı yaratıklardır :) )
MENU ve EXPERT: Bu seçeneklerde her disk serisi yüklenmeye başlanırken o
seride yer alan tüm paketler bir menü içerisinde görülür.
Kullanıcı istediği paketleri işaretler ve bunların
yüklenmesini sağlar.
CUSTOM ve PATH: Daha önce belirtilen TAGFILE dosyaları yardımıyla yükleme
yapmak için kullanılır. Bu durumda belirli bir uzantıya
sahip dosyalar içerisinde (TAGFILE) yüklenmesi gereken
yazılımlar belirtilir. Bu seçenek ile TAGFILE' ların
uzantısı belirtilir ve o uzantılı dosyalarda bulunan
paketler yüklenir.
NONE: Tembellerin seçeneği. Her şeyi kuracaktır. Sadece belirli
paketler için anlamlıdır. Zira birçok paket içerisinde
içinden seçilmesi gereken seçenekler mevcuttur. (Mesela
Xserver 10 seçenek arasından seçilecektir)

Bu noktadan sonra artık yükleme başlayacaktır.

Yapılandırma

Yükleme bittikten sonra yapılacak iş artık sisteminiz için tanıtımlarınızı
yapmaktır. Bu işlemin ilk aşaması sistemi açacak bir çekirdek
belirlemektir. Bu konuda üç seçeneğiniz var:

 bootdisk Use the kernel from the installation bootdisk
cdrom Use a kernel from the Slackware CD
floppy Install a zimage or bzimage file from a DOS floppy

Bootdisk: Bu seçenekte yüklemede kullandığınız çekirdek boot disketinden
kopyalanacaktır. Sisteminizi yükleyebildiğinize göre bu çekirdek
ile çalışabilirsiniz. Eğer bir değişiklik yapmamışsanız bu anda
sürücü içerisinde boot disketi değil root disketi bulunuyor olmalı,
değiştirmeyi unutmayın!
CD-ROM: Slackware CD-ROM'unda bulunan önceden derlenmiş çekirdeklerden
herhangi birini seçebilirsiniz.
Floppy: Herhangi bir DOS disketinde yer alan çekirdeği yüklemenizi sağlar.

Daha sonra sisteminiz için bir boot disketi yaratmak isteyip istemediğiniz
sorulacaktır. Ne olursa olsun, elinizin altında her zaman bir boot ve root disketi
bulundurmak zorundasınız. Herhangi bir sorun olduğunda sisteminizi açmak
için bir boot disketi bulmanız gerekecektir. Bunun için yükleme sırasında
kullandığınız boot ve root disketlerini de kullanabilirsiniz.

Ardından setup size modem, mouse, CD-ROM, bulunduğunuz zaman dilimini
soracak ve liloconfig yazılımı çalışacaktır.
LILO, Linux Loader (Linux yükleyicisi)
kelimelerinden meydana gelir. LILO Linux yüklemek için kullanılan
çok pratik ve etkili bir yazılımdır. Bilgisayar açılır açılmaz,
boot eden ilk sabit diskin üzerinde (boot partition) kendini yazar,
bilgisayar açılır açılmaz, birden fazla işletim sistemi için seçenek
sunabilir. Yapılandırma sırasında LILO kendisinin nereye yazılacağını
sorar, bu seçenekler arasında

 1. The Master Boot Record of your first hard drive
2. The superblock of your root Linux partition
3. A formatted floppy disk

yer alır.

1 numaralı seçenek: birçok uygulamada kullanılacak olan seçenektir. MBR bir bilgisayar
açarken ilk bakılan yerdir.
2 numaralı seçenek: MBR'yi kullanmamaktadır. Bunun sebebi, MBR üzerinde bir başka
işletim sisteminin benzer bir yazılımının bulunması olabilir.
(örneğin OS/2 Bootmanager)
3 numaralı seçenek: LILO kendisini bir diskete yükleyecektir. Bu disketten açıldığı
zaman menü ortaya çıkacaktır.

Daha sonra boot işlemi sırasında çekirdeğe gönderilecek ekstra
parametreler belirtilebilir. Birçok sistem için bu tür bir parametre
gereksizdir. Bu parametre boot diski ile açıldığı zaman sorulan
parametrenin aynısıdır. Sonraki seçenek LILO'nun yükleme sırasındaki
davranışını belirler. LILO yapılandırması sırasında birden fazla boot
edebilecek sabit disk bölümü tanımlanabilir. Shift tuşuna basıldığı
zaman LILO mevcut bölümler için bir liste çıkaracaktır. LILO için tanımlı
dört davranış vardır:

 1 -- None, don't wait at all - boot straight into the first OS
2 -- 5 seconds
3 -- 30 seconds
4 -- Present a prompt and wait until a choice is made without timing out

1 numaralı seçenek: Hiç beklemeden doğrudan listede belirtilen ilk işletim sistemini
yükleyecektir. Sadece Linux bulunan bilgisayarlar için kullanılan
seçenek budur.
2 ve 3 numaralı seçenek: Sırasıyla 5 ve 30 saniye beklerler, eğer bu süre içerisinde Shift
tuşuna basılmazsa ilk sırada yer alan işletim sistemini yüklerler.
4 numaralı seçenek: Bir işletim sistemi seçilene kadar bekler.

Daha sonra sırasıyla yüklenmesini tercih ettiğiniz disk bölümlerini
tanıtabilirsiniz. LILO her bölüm için sizden ayıredici bir kelime
isteyecektir. LILO yükleme anında sizden komut beklerken bu kelimeye
göre işletim sistemi yükleyecetir.

LILO hakkında bazı örnekler için LILO-NASIL
belgesinden yararlanabilirsiniz.

Makinayı Açmak

Linux yükleme işlemi sona erdi. Artık bundan sonra sıra makinanızı Linux
çalışacak şekilde çalışmasını sağlamaktır. Bunun için temel olarak iki
değişik yöntem mevcuttur:

LILO: En çok kullanılan en pratik açılış şekli. Burada bilgisayar
açıldığı zaman isteğe göre bir süre bekler ve bu esnada shift,
tab veya control tuşuna basılırsa birden fazla işletim sistemi
ile çalıştırma seçeneği sunar.
LOADLIN: Dos altından çalışan bir yazılımdır. DOS altında çalışırken Linux
yüklemenize yarar. Eğer kurulum aşamasında LOADLIN
pakedini (A serisi disketler içinde ) seçmişseniz bu paket
/root dizini altında LOADLIN.ZIP
ismi ile kaydedilmiş olacaktır. Yapmanız gereken bu yazılımı ve mevcut
çekirdeğinizi (/vmlinuz ) DOS kısmına aktarmaktır.

Aşağıda yer alan örnekte,

IDE bir sabit disk kullanıldığı
/dev/hda1'in DOS olduğu
/dev/hda3 üzerine Linux yüklendiği
DOS kısmına (henüz) Linux altından erişilemediği
Makinanın Linux olarak açılmış olduğu

varsayılmıştır.

linux:~# ls /root
lodlin16.txt lodlin16.zip
linux:~# mkdir /dos
linux:~# mount -t msdos /dev/hda1 /dos
linux:~# cd /dos
linux:/dos# unzip /root/lodlin16.zip
Archive: lodlin16.zip
creating: loadlin/
inflating: loadlin/readme.1st
inflating: loadlin/loadlin.exe
inflating: loadlin/copying
inflating: loadlin/test.par
inflating: loadlin/linux.bat
extracting: loadlin/initrd.tgz
inflating: loadlin/files
creating: loadlin/doc/
inflating: loadlin/doc/changes
inflating: loadlin/doc/announce.txt
inflating: loadlin/doc/lodlin16.lsm
inflating: loadlin/doc/quicksta.rt
inflating: loadlin/doc/initrd.txt
inflating: loadlin/doc/manual.txt
inflating: loadlin/doc/params.doc
creating: loadlin/src/
inflating: loadlin/src/loadlin.asm
inflating: loadlin/src/loadlina.asm
inflating: loadlin/src/loadlini.asm
inflating: loadlin/src/loadlinj.asm
inflating: loadlin/src/loadlinm.asm
inflating: loadlin/src/makefile
extracting: loadlin/src/srclinux.tgz
inflating: loadlin/src/pgadjust.asm
linux:/dos# cp /vmlinuz /dos/loadlin/zimage
linux:/dos# cd loadlin
linux:/dos/loadlin# ls
copying* files* linux.bat* readme.1st* test.par*
doc/ initrd.tgz* loadlin.exe* src/ zimage
linux:/dos/loadlin# cat linux.bat

rem First, ensure any unwritten disk buffers are flushed:
smartdrv /C
rem Start the LOADLIN process:
c:\loadlin\loadlin c:\loadlin\zimage root=/dev/hda3 ro vga=3
linux:/dos/loadlin# cp linux.bat /dos

Burada verilen örnekte yapılan sırasıyla

Sabit diskin DOS kısmını Linux altından ulaşılır yapmak
/root altında yer alan
lodlin16.zip isimli dosyayı DOS diski altında
açmak. Bu işlem C:\LOADLIN isimli bir dizin
yaratıp içerisine gereken dosyaları yerleştirmektedir.
Çalışan çekirdeği (/vmlinuz) bu dizine kopyalamak
ve LINUX.BAT dosyasını kendimize uygun hale
getirmek. Bu dosya C:\LOADLIN\ZIMAGE isimli bir
çekirdeği kullanarak /dev/hda3 bölümünde Linux
çalıştırmak için kullanılır.
LINUX.BAT dosyasını PATH içinde tanımlı bir yere
kopyalamak, mesela C:\DOS.

Artık bilgisayar DOS açıldıktan sonra linux komutu
ile tekrar Linux çalıştırmak mümkün olacaktır.

Bilgisayarınıza Linux yüklediğiniz disketlerle her zaman bilgisayarınızı
Linux olarak açıp çalışabilirsiniz.

Tavsiye edilen mümkünse LILO kullanmaktır. LOADLIN ise bir ikinci
alternatif olarak çokça kullanılır. Boot disketlerine ise genelde
son çare olarak başvurulur.

Bütün bu adımlardan sonra artık elinizde çalışmaya hazır bir Linux
makine vardır. Makinayı kapatıp tekrar açın. Ekranda çekirdek mesajları
geçtikten sonra

login:

belirecektir. Buraya root yazın ve sisteme girin.
İlk denemeniz için

# shutdown -rf now

yazabilirsiniz. Linux bir makine çalıştığı sürece hafıza içerisinde birçok
tampon bellek açar. Mümkün olduğu kadar makineyi kapama tuşuna basarak
kapatmayın. Shutdown komutu işletim sisteminin tampon belleklerde tuttuğu
bilgileri güncellemesini sağlayacaktır. -r parametresi sistemin
reboot etmesini sağlayacaktır. Bilgisayarı kapatmak için

# shutdown -hf now

komutunu kullanabilirsiniz. Burada yer alan h parametresi sistemin "halt"
edeceğini (tamamen kilitlenme) ve bir daha açılmayacağını belirtecektir.

Eğer herşey yolunda giderse makinanızın başında oturup çalışmaya
başlayabilirsiniz.

Sistemde çalışmaya başlamak üzere ilk iş olarak kendinize çalışmak
amacıyla bir kullanıcı tanmlayın. Sistemde başka kullanıc olacaksa,
onlar için de hesap açacaksınız. Kullanıcı hesabı açmak için

# adduser

komutu size bu konuda yardımcı olacaktır. adduser (veya useradd)
komutu , kullanıcı ismi, isim ve soyad, GID (grup kimliği), UID (kullanıcı
kimliği) gibi birtakım sorular soracaktır. Bu komut hakkında ayrıntılı
bilgiyi Sistem Yönetimi bölümü altında bulabilirsiniz. root kullanıcısı
sistem üzerinde sınırsız yetkiye sahip olduğundan sistem dosyalarını
kazara değiştirmenize veya silmenize sebep olabilir.

Şimdi yeni hesabınızla sisteme girebilirsiniz. Alt F1 'den Alt F6
'ya kadar olan tuşlarla birden çok ekranda (sanal ekranlar) aynı anda
çalışabilirsiniz.

Bu noktadan sonra bazı uygulamaların ayarlamalarını yapmanız
gerekecektir. Artık Linux yüklemek ile ilgili bir sorunuzunun kalmamış
olmasını umuyorum. DOS kullanıcılarına Linux hakkında bilgi veren
sevimli bir belge için DOS2Linux Mini-HOWTO iyi bir başlangıç
olabilir.

Açılış esnasında makinanızın ismi /etc/rc.d/rc.M dosyasında
belirlenir. Bu dosyayı uygun şekilde değiştirerek makinanızın ismini
de yeniden tanımlayabilirsiniz. Makinanızın ilk ismi darkstar
olacaktır. Eğer TCP/IP ağ üzerinde çalışıyorsanız, /etc/HOSTNAME
dosyasının içeriğini değiştirerek veya hostname komutu kullanılara makina
ismi de değiştirilebilir.

Eğitim Linux linux ile bilgisayar açılması linux kodlamaları

Hancı Eğitim

Linux İle Bilgisayarın Açılması

LINUX Dersleri

Ara

Eğitim

Konular

Tags