AJAX’i tarif ederken açılımının Asenkron Javascript ve XML olduğunu
söylemiştik. Buradaki Javascript’i ve XML’i mutlaka bir yerlerden
duymuşsunuzdur fakat Asenkron neyin nesi hiç merak ettiniz mi? Neden
senkron değil de asenkron? Asenkron ve senkron arasındaki fark
nedir? Birbirlerine karşı avantajları ve dezavantajları var mıdır?
Yazımızda bu sorulara cevap arayacak, AJAX tanımı içerisinde neden
Asenkron kullandığını belirlemeye çalışacağız.
30 saniyede AJAX yazısında da belirtildiği gibi AJAX tekniğinin
çekirdeğini XMLHttpRequest adı verilen nesne oluşturmaktadır. Bu
nesne sayesinde sayfalar arası etkileşim kurabiliyoruz.
XMLHttpRequest nesnesi hem asenkron (eş zamanlı) hem de senkron (eş
zamansız) olarak çalışabilen bir yapı üzerine kurulmuştur. Şimdi bu
yapının hangi durumlarda nasıl kullanılması gerektiğine bakalım.
1. Senkron Çalışma
Senkron çalışırken aynı zaman diliminde yalnızca 1 işlem
yapabiliyoruz. Web tarayıcımızdan uzaktaki web sunucusuna gönderilen
istek, web sunucusunda işlenir ve tekrar geldiği yoldan web
tarayıcımıza geri döner. Elbette bu işlem belli bir zaman alır.
Senkron çalışıyorken bu zaman diliminde başka bir istek
gönderemiyoruz.
Senkron çalışma, özellikle web sunucusu aynı bilgisayarda ise veya
yakın olan bir LAN üzerindeyse sağlıklı çalışabilir. Fakat web
sunucusu ağır bir yük altındaysa veya web tarayıcısı web sunucusuyla
yavaş bir bağlantı üzerinden etkileşime geçtiyse kötü bir performans
verecektir. Çünkü web tarayıcımız içerisindeki JavaScript motoru,
gönderdiği istek tamamlanıncaya kadar bloke edilir ve web tarayıcısı
donmuş bir şekilde isteğin tamamlanmasını bekler. Bu zaman diliminde
kullanıcı, gönderilen isteği iptal de edemez. Bu yüzden web
sayfasındaki başka bir noktaya tıklayamaz veya başka bir sekmeye
geçiş yapamaz.
Resimde de görüldüğü gibi web tarayıcısından çıkan 1 nolu istek, web
sunucusuna iletiliyor. Alınan istek işlendikten sonra web
tarayıcısına geri gönderiliyor. Ve bu zaman diliminde başka bir
isteğe yer verilmiyor.
2. Asenkron Çalışma
Asenkron çalışırken ise aynı zaman diliminde birden fazla işlem
yapılabiliyor. Örneğin web sayfasında bir form doldurdunuz. Formdaki
bilgiler AJAX ile gönderiliyorken işlemin bitmesini beklemek zorunda
değilsiniz. O zaman diliminde web sayfasının başka bir yerinde
bulunan anket’i cevaplayabilirsiniz. Çünkü senkron çalışıyorken
bloke edilen JavaScript motoru, asenkron çalışıyorken serbesttir ve
başka isteklerin gönderilmesine müsaade eder. Yani aynı zaman dilimi
içerisinde birden fazla isteği kabul edebilir.
Resimde de görüldüğü gibi aynı zaman dilimi içerisinde 4 adet istek
yapılmış. Kullanıcı bu isteklerin tamamlanmasını beklemek zorunda
değil. İstekler tamamlana dursun, siz web sayfasında özgürce
dolaşmaya devam edebilirsiniz.
Hangi yöntem kullanılmalı?
Eğer uygulamanızda bir işlem önceliği mecbur tutuluyorsa senkron
çalışmalısınız. Eğer 1 nolu istek tamamlanmadan 2 nolu isteğe
kesinlikle geçilmemesini istiyorsanız asenkron çalışma size ters
düşecektir.
Ayrıca web tarayıcısı ile web sunucusu arasındaki bağlantı yavaşsa
kesinlikle senkron çalışmaktan uzak durun. Örneğin buradaki videoda
yavaş bir bağlantıyla beraber senkron çalışmanın verdiği olumsuz
durum gösterilmiştir.
Fakat bir işlem önceliğinin mecbur tutulmadığı web uygulamalarında
senkron çalışma önerilmez. Örneğin form ve anket birbiriyle ilişkili
olmadığı sürece ziyaretçiye "ilk önce formu doldurun daha sonra
anketi cevaplayın" şeklinde mecburi bir işlem yaptıramazsınız.
Kimileri ilk önce formu doldurmak isteyecek kimileri de ilk önce
anketi cevaplamayı tercih edecektir.
Kısacası internet üzerinde çalışacak bir uygulama hazırlayacaksak
asenkron çalışmalıyız. Hem ziyaretçilerin web tarayıcıları
donmayacaktır hem de aynı anda birden fazla işlem yapılarak zaman
kaybı giderilecektir. İlerleyen günlerde Ajax-Tr sitesinde internet
üzerinde çalışan uygulamalar hazırlayacağımız için biz de asenkron
çalışmayı tercih edeceğiz.
Yöntemi seçtim ama nasıl kullanacağım?
30 saniyede AJAX yazısında isteklerin AJAX üzerinden nasıl
gönderileceği açıklanmıştır. Hatırlamak gerekirse http.open(’get’,
‘kontrol.php’) satırıyla yeni bir istek açıyorduk. İşte bu satırın
sonuna eklenen bir bilgi ile uygulamamızın asenkron mu yoksa senkron
mu çalışacağını belirtebiliyoruz. Eğer true bilgisini eklersek
uygulamamız asenkron, false bilgisini eklersek de senkron olarak
çalışacaktır. İlerleyen günlerde yapacak olduğumuz uygulamalarda
asenkron çalışmayı tercih edeceğimiz için şu satırı kullanacağız:
http.open(’get’, ‘kontrol.php’, true)